49 yıl önce bugün, Türk Silahlı Kuvvetlerinin (TSK) Kıbrıs’a müdahalesi tüm dünyanın gündemine oturdu.
Ada’da yaşayan Türklere yönelik uzun süredir devam eden baskı ve şiddeti öncelikle diplomatik yollarla çözmeye çalışan Türkiye Cumhuriyeti, EOKA lideri Nikos Sampson’ın Kıbrıs’ı Yunanistan’a bağlamak amacıyla Makarios’a darbe yapıp iktidarı ele geçirmesinin ardından 15 Temmuz 1974’te Ada’ya müdahale kararı aldı.
“ROMALILARA BARIŞ GETİRDİK”
20 Temmuz 1974 sabahı Türkiye, Kıbrıs Barış Harekâtı’nı başlattı. Operasyon kapsamında sabahın erken saatlerinde Türk paraşütçüleri Kıbrıs semalarında göründü. Türk ordusu Lefkoşa çevresine havadan çıkarma, Girne çevresine deniz çıkarma yaptı.
Türk ordusu Kıbrıs’a havadan ve denizden çıkarma yaparken, operasyonu Başbakan Bülent Ecevit dünyaya duyurdu. “Aslında adaya savaş için değil barış için ve sadece Türklere değil Yunanlara da barış getirmek için gidiyoruz.”sözlerle duyurdu.
“İYİ GAZLAR”
KKTC’nin Kurucu Lideri Rauf Denktaş, 20 Temmuz sabahı radyoda yaptığı konuşmada, “Bugün, bu anda! Kahraman Türk Silahlı Kuvvetleri Kıbrıs’ın her yerine havadan ve denizden çıkarmalar yapıyor. Mutlu Gazze”Kıbrıslı Türklere seslendi.
İLK AMELİYATTAN SONRA SORUN TAM ÇÖZÜLMEMİŞTİR.
Operasyon haberi Kıbrıs Türkleri tarafından sevinçle karşılandı. Gece boyu süren çatışmaların ardından Türk ordusu, Yunanlıların direnişini kırmayı başardı.
Müdahale başarılı olmasına rağmen sorun tamamen çözülmedi. Çünkü Türk köylerinde Rumların baskısı artıyordu.
SÖZLEŞMELERE UYULMAYINCA DURDURULAN OPERASYON YENİDEN BAŞLADI
Türkiye, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi (BMGK) kararının ardından iki gün sonra, 22 Temmuz 1974’te Kıbrıs Barış Harekatı’na son verdi. Yine BM Güvenlik Konseyi’nin kararına göre Türkiye, Yunanistan ve İngiltere bir araya gelerek Kıbrıs sorununun analizi için müzakerelere başladı. 25 Temmuz 1974’te toplanan Birinci Cenevre Konferansı, 30 Temmuz’da imzalanan anlaşmayla sona erdi. Taraflar, Kıbrıs Cumhuriyeti’nde Türk ve Yunan olmak üzere iki özerk yönetim olduğu konusunda anlaştılar. Garantör devletler ile Türk ve Rum toplumlarının temsilcilerinin katılımıyla ikinci bir konferans düzenlenmesine karar verildi.
II. Cenevre Konferansı’na kadar Yunan ve Yunan askerleri Türklerin bulunduğu bölgeden çekilmek zorunda kaldı. Ancak geri çekilmediler ve saldırılarına devam ettiler. Bu olayların gölgesinde II. Cenevre Konferansı 8 Ağustos 1974’te başladı. Müzakerelerden bir sonuç çıkmayacağına ikna olan Türk makamları harekatın yeniden başlatılmasına karar verdi. Dönemin Dışişleri Bakanı Turan Güneş, hemen Ankara’yı aradı. Güneş’in telefonda karşı tarafa söylediği sözler tarihe geçti: “Ayşe tatile gidiyor”
“Ayşe tatile gidiyor” İkinci kampanyayı başlatmak için şifre buydu. Türk ordusu ikinci harekâtında da kısa sürede başarı elde etti. Adanın neredeyse yüzde 35’i ele geçirildi. Bölgede yaşayan Türk halkının güvenliği bu sefer tam anlamıyla sağlandı.
VE SONUNDA KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ KURULDU
Sonuç olarak, operasyon sayesinde Kıbrıs’ın bugünkü sınırları çizildi. 13 Şubat 1975’te Kıbrıs Türk Federe Devleti kuruldu. Rauf Denktaş, Federal Devlet ve Meclis Başkanı oldu. 15 Kasım 1983’te Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin (KKTC) kuruluşu dünyaya ilan edildi. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nin ilk Cumhurbaşkanı yine Rauf Denktaş oldu.
“AYŞE TATILE ÇIKIŞ” ŞİFRESİNİN HİKAYESİ
“Ayşe tatile gidiyor”Ayşe’nin şifresi ise dönemin Dışişleri Bakanı Turan Güneş’in kızı Ayşe Güneş Ayata’dan geliyor.
“Ayşe tatile gidiyor”Akın Simav’ın şifresinin hikayesi “Turan Güneş’in Siyasi Kavgaları”Onun kitabı aşağıdaki terimlerle açıklanmıştır:
“İkinci Cenevre Konferansı’na gitmeden önce Başbakan Ecevit’le son kez hazırlıkları konuşuyor ve gözden geçiriyorduk. Konferansın yarıda kesilmesi ihtimalinden de söz etmiştik. O sırada aramıza da bir şifre koymaya karar vermiştik. Tam o sırada Orhan Birgit beni aradı. Cenevre görüşmelerinin uzun sürebileceğini söyledim, bu yüzden çocuklarımdan beni beklemeden Marmaris’e tatile gitmelerini istedim.
Başbakan telefonu kapattıktan sonra bana döndü ve şöyle dedi: “Parolayı buldum.”
‘Neden?’ Diye sordum.
Ecevit, ‘Ayşe tatile gitsin’ dedi. İşler kırılma noktasına gelirse burada işler uzar, Ayşe tatile giderse anlarım.’ söz konusu.
Böylece şifre üzerinde anlaştık.”
KIBRIS BARIŞ HAREKATİNDE KAÇ ŞEHİT VERİLDİ?
Eski Milli Savunma Bakanı Vecdi Gönül, dönemin CHP Bursa Milletvekili Kemal Demirel’in soru önergesine yanıt verdi; 1974 Kıbrıs Barış Harekatı sırasında 42 subay, 40 astsubay, 494 astsubay ve er, 1 sivil işçi olmak üzere toplam 577 TSK mensubunun şehit olduğunu, 37 bin 571 TSK mensubu ve 611 sivil vatandaş olmak üzere toplam 38 bin 182 kişinin gazi olduğunu belirtti.
Kıbrıs Türk tarafı ise operasyonda 70’i mücahit, 270’i sivil olmak üzere toplam 340 kişiyi kaybetti. Bazı kayıtlara göre Kıbrıs Türk tarafının toplam ölü sayısı 1672’dir.
